طبق گزارش‌های سازمان جهانی بهداشت، آمار تلفات جاده‌ای ایران 20 برابر استاندارد جهانی است این در حالی است که روز گذشته هم پیرحسین کولیوند، دبیر اجرایی چهارمین گردهمایی بین‌المللی ایمنی راه‌ها اعلام کرد هر ساعت ۳ نفر در کشور بر اثر تصادف می‌میرند.
در بروز تصادف سه عامل را دخیل دانسته‌اند: انسان، وسایل نقلیه و وضعیت جاده‌ها. اهمیت بررسی این موضوع زمانی بیشتر می‌شود که تصادفات جاده‌ای دومین عامل مرگ و میر را در کشور پس از حملات قلبی به خود اختصاص داده‌اند. در این میان نقش انسان نیز در وقوع سوانح جاده‌ای نقش برجسته‌ای است چراکه رفتارهای رانندگان، فرهنگ رانندگی، دغدغه‌های روزمره و بسیاری موارد دیگر نقش مهمی در رخ دادن حوادث جبران‌ناپذیر دارند. در عین حال این عامل نباید سبب غفلت از دیگر اضلاع مثلث بروز تصادف یعنی راه و وسایل نقلیه شود. هزینه‌ای که از چنین اتفاقی به مردم و دولت تحمیل می‌شود هم قابل تامل است. به گفته دبیر اجرایی چهارمین گردهمایی بین‌المللی ایمنی راه‌ها بر اساس گزارش‌های جمع‌آوری شده سالانه 170 میلیارد تومان خسارت‌های مادی ناشی از تصادفات به کشور تحمیل می‌شود که با توجه به طرح موضوع اقتصاد مقاومتی اگر تصادفات و تلفات آن را کاهش دهیم کمک بسیاری به کاهش هزینه‌های کشور خواهد شد.
قانون از یاد رفته
از سوی دیگر 30 سال پیش قانونی با عنوان «تروما» به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید که شرح وظایف گروه‌های مختلف در خصوص حوادث را مشخص کرده است، اما به گفته کولیوند به این قانون هیچ‌گاه عمل نشده است. موضوعی که در فصل 25 ماده 193 قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران آمده است و طی آن دولت موظف شده جهت ساماندهی رسیدگی به بیماران حادثه دیده و اورژانس، سیستم رسیدگی به این نوع بیماران (سیستم تروما) را ایجاد کند. در تعریف «تروما» در علم پزشکی آمده است: هر نوع ضربه، جراحت، شوک، آسیب و حادثه وارد شده بر بدن در علم پزشکی تروما نامیده می‌شود.نکته دیگری که نباید از آن غافل شد فوت افرادی است که در اثر تصادف در حین رسیدن به بیمارستان جان خود را از دست می‌دهند. این در حالی است که به گفته دبیرعلمی انجمن جامعه جراحان ایران بعد مسافت، شلوغی خیابان‌ها در تصادفات درون شهری گاهی دو و نیم ساعت طول می‌کشد تا بیمار به بیمارستان برسد و چون به طور معمول ۳۰ دقیقه اول بعد از تصادف برای تروما زمان حیاتی محسوب می‌شود، بسیاری از حادثه‌دیدگان در این بازه زمانی کشته می‌شوند. مدیر بیمارستان خاتم‌‌الانبیای تهران هم در این باره می‌گوید: ۵۰ درصد قربانیان تصادف حین انتقال به بیمارستان جان می‌سپارند از این‌رو اجرای هر چه سریعتر قانون مغفول مانده تروما باید در دستور کار قرار بگیرد.
معلولیت روزانه 110 نفر
در این میان چندین برابر افرادی که جان خود را در تصادف از دست می‌دهند، افرادی هستند که دچار معلولیت می‌شوند. به گفته رییس انجمن حمایت از حقوق معلولان کشور روزانه 110 نفر و در ماه 3 هزار و 300 نفر به تعداد معلولان ایران که بر اثر حوادث ناشی از تصادف، بیماری‌ها و مداخلات دیر هنگام درمانی در کشور اضافه می‌شود. هزینه‌های تحمیلی ناشی از تصادف به کشور به همین جا ختم نمی‌شود وجود هزاران بدهکار دیه در زندان هم از دیگر معضلات ناشی از وقوع تصادف است. به گفته دبیر علمی قطب تروما آمارها نشان می‌دهد حدود ۶۰ هزار زندانی به دلیل ناتوانی در پرداخت دیه در زندان به سر می‌برند. از طرفی تا چندی پیش نبود طبقه‌بندی زندانیان در نظام زندانبانی و قرار گرفتن بدهکاران مالی در کنار سایر زندانیان با جرایم خطرناک و خشن موجب آسیب‌های اجتماعی دیگری می‌شد. علاوه‌بر این موضوع مشکلات روحی ناشی از به زندان افتادن افراد که اغلب نان‌آور خانواده هستند چرخه آسیب‌های ناشی از تصادف را دردناک‌تر می‌کند. از سوی دیگر از بین رفتن تعداد زیادی از کودکان در سوانح رانندگی است، افرادی که سرمایه و آینده هر کشوری محسوب می‌شوند. موضوعی که پروفسور علی گرجی، رییس چهارمین گردهمایی ایمنی راه‌ها هم به آن اشاره می‌کند و می‌گوید: حدود 4 هزار کودک زیر 12 سال در تصادفات طی سال گذشته کشته شدند. به گفته وی، وجود یک صندلی ایمنی کودک در خودرو می‌تواند این تعداد را به نصف کاهش دهد اگر از گردهمایی سال گذشته که در آن بحث صندلی ایمنی کودک مطرح شد، تاکنون این موضوع به صورت قانون در می‌آمد و جان کودکان از دست رفته در یک سال اخیر در تصادفات حفظ می‌شد. در این میان کودکی را فرض کنید که در 2 سالگی در یک تصادف کوچک یک ضربه ساده به سرش وارد شده است؛ این ضربه او را دچار صرع غیرقابل درمان کرده و اگر این فرد تا 70 سالگی عمر کند با پول امروز باید بیش از یک میلیارد تومان هزینه درمان خود کند.
چه باید کرد؟
صحبت از تبعات ناشی از بروز تصادف‌های درون و برون شهری بسیار غم‌انگیز بوده و ارقام تکان‌دهنده و هزینه‌های تحمیلی، قابل توجه است. در این میان بارها در خصوص عوامل بروز حوادث رانندگی سخنان زیبایی به نقل از مسئولان راه و شهرسازی، صنعت خودروسازی، پلیس، بیمه و دیگر مدیران دولتی و خصوصی گفته شده است، اما با اعلام اخبار کشته‌های سوانح و به دنبال آن آسیب‌های اجتماعی ناشی از آن باید همچون همیشه دولت و مجلس و پلیس دست به دست هم برای کاهش آمارهای جان‌باختگان تصادف تلاش و البته به نکات مغفول مانده هم بیش از پیش توجه کنند. به عنوان مثال آیا تا کنون به نقش پزشکان در کاهش تلفات حوادث جاده‌ای فکر شده است؟ موضوعی که گرجی به بررسی آن می‌پردازد و بیان می‌کند: در آلمان گروهی برای کاهش تصادفات تشکیل شده که 90 درصد آن پزشک هستند این گروه توانسته‌اند میزان تصادفات را به شدت کاهش دهند چرا برای یک بار هم که شده از پزشکان نمی‌پرسیم برای کاهش تلفات تصادفات رانندگی چه کرده‌اید؟ به گفته وی، نقشی که پزشکان ایرانی در حال حاضر در کاهش تلفات حوادث رانندگی ایفا می‌کنند حدود 5 درصد است که باید حداقل به 50 درصد برسد. از سوی دیگر نبود تعامل میان خودروساز‌ان و وزارت راه و شهرسازی بحثی است که در سال‌های گذشته بارها مطرح شده، اما انگار این حرف‌ها زنگ خطر را هنوز برای مسئولان به صدا درنیاورده است تا برای بهبود وضعیت جاده‌ها و استانداردسازی خودروها کاری کنند. کاش برگزاری همایش‌ها و انجمن‌ها برای کاهش تصادفات برای همیشه از حالت نمایشی در آید و برای مشکلات روحی و جسمی ناشی از این اتفاق مرگبار فکری شود.
